Um hvað er kosið í Hafnarfirði?

FYRIR u.þ.b. tíu árum var haldinn blaðamannafundur í tengslum við nýlokna gangsetningu á stækkun álversins í Straumsvík. Þar var saman kominn hópur blaðamanna frá ýmsum löndum. Beinskeyttustu spurningarnar komu úr óvæntri átt – frá svissnesku blaðamönnunum. Í augum þeirra var stækkun ISAL ógnun gagnvart svissnesku systurfyrirtæki. Stærð þess álvers var óhagkvæm og tæknin að komast til ára sinna. Lega þess, langt frá næstu höfn, hátt orkuverð og starfsmannakostnaður lofaði ekki góðu og samfélagið í nágrenninu var uggandi um framtíð verksmiðjunnar.

Álverið sem var tilefni fundarins, ISAL, er nú í sviðsljósi kosninga.

Breytir litlu, skilar miklu

En er ljóst um hvað verður kosið?

Spurningin á atkvæðaseðlinum mun snúast um skipulagsmál: er ein verksmiðja (þegar til staðar) erfiðari áhorfs en mörg smærri iðnfyrirtæki? Er gengið nógu langt í mengunarvörnum? Réttlæta tekjur bæjarins þessa nýtingu? Sem betur fer eru upplýsingar um þetta aðgengilegar og hver og einn getur kynnt sér málin. Eftir að hafa gert það ætti flestum að vera ljóst að útsýni Hafnfirðinga breytist lítið, flugufótinn vantar undir óábyrgar ásakanir um eiturspúandi og heilsuspillandi starfsemi, að samanburður við heimsfræg umhverfisslys er út í hött og að Hafnarfjarðarbær muni njóta umtalsverðra hagsbóta ef af stækkun verður.

En það er ekki allt og sumt. Raunar munu Hafnfirðingar ekki kjósa um framtíð orku- og álvinnslu hér á landi eins og sumir halda. Hins vegar munu þeir greiða atkvæði um fyrirtæki með ákveðna stefnu og stíl og um leið hafa áhrif á það hvers konar iðnfyrirtæki og/eða álver verða í landinu næstu áratugina.

Hafnfirðingar geta einfaldlega virt fyrir sér fyrirtækið sem um er að ræða.

Einstakur metnaður á öllum sviðum

Í fyrsta lagi er ISAL rekið af einstökum metnaði hvað varðar umhverfis-, öryggis- og samfélagsmál. Sjálfbærni á öllum þessum sviðum og heiðarleg framkoma eru raunveruleg forgangsmál. Enginn starfsmaður kemst upp með að líta á þau sem auglýsingavæn hliðarmál sem helst er minnst á í hátíðarræðum. Birtingarmyndir þessa í gegnum árin eru mýmargar: fyrsta vottun umhverfisstjórnunar skv. ISO á Íslandi, siðareglur um starfsmenn og viðskiptahætti, Stóriðjuskólinn, styrkir til barna- og unglingastarfs íþróttafélaga, árangur á heimsmælikvarða hvað varðar lítinn útblástur og svona mætti raunar lengi telja.

Það er mikils virði að hafa fyrirtæki í landinu sem leggja í raun og veru áherslu á uppbyggjandi og ábyrga samfélagsþátttöku til langs tíma. Hafnfirðingar geta með atkvæði sínu fest slíkt fyrirtæki í sessi.

Í öðru lagi eru ekki öll álver eins. Almennt fer ekki mikið fyrir því að hjá ISAL starfa nú u.þ.b. hundrað manns við ferli sem nýtir fljótandi ál sem hráefni til vöruframleiðslu. Án þessa væri í hæsta máta ólíklegt að fyrirtækið hefði verið í fararbroddi hér á landi í gæðavottun – eða hefði unnið íslensku gæðaverðlaunin.

Það er engin ástæða til að gera lítið úr álframleiðslunni sjálfri – þar er um mjög flókið og vandmeðfarið ferli að ræða og álver sem framleiðir hráál til umbræðslu getur auðvitað verið vel rekið og góður nágranni. Vöruframleiðslan bætir hins vegar spennandi og krefjandi vídd við starfsemina, eykur kröfur um gæði, skapar aukna veltu í samfélaginu og áhugaverð störf. Að vissu leyti eru Hafnfirðingar að velja fyrir þjóðina hvað þetta varðar.

Í þriðja lagi er ljóst að ISAL er vel rekið álver þegar horft er til rekstrarárangurs og auðvitað hlýtur það að vera eftirsóknarvert fyrir alla. Þrátt fyrir háan starfsmannakostnað og orkuverð sem ekki telst sérstaklega lágt á heimsvísu er álverið hagkvæmt, miðað við stærð þess og hönnun. Stjórnendur og starfsmenn hafa náð eins langt og hægt er að ætlast til miðað við þær skorður sem þeim eru settar í dag og engin ástæða til að efast um að þau næðu fyrirmyndarárangri með stækkað álver.

Með þessum skrifum er síður en svo ætlunin að gera lítið úr öðrum iðnfyrirtækjum á Íslandi. Einungis er verið að benda á að í deiliskipulagstillögunni felst óvenju skýr og góður valkostur á sviði sem nær út fyrir hefðbundin skipulagsmál. Tækifærið til að greiða atkvæði er einstakt og ekki víst að Hafnfirðingum bjóðist aftur að velja sér nágranna með sama hætti.

Að eiga og missa

Á blaðamannafundinum haustið 1997, sem minnst var á í upphafi, viku stjórnendur Alusuisse nokkrum orðum að

svissneska álverinu sem sumum blaðamönnunum var efst í huga. Þeir lýstu því yfir að leitað yrði allra leiða til að reka það áfram. Þeir áttuðu sig fullkomlega á því að ákvörðun um lokun álvers snertir ekki einungis fyrirtækið heldur samfélagið allt.

Þeir stóðu við orð sín og álverið í Sviss var rekið lengur en nokkur þorði að vona – því var ekki lokað fyrr en rúmum átta árum síðar.

Höfundur er verkfræðingur.

Athugasemdir

[Herdís Sigurjónsdóttir, 31.3.2007 kl. 12:15]

Já það  hefur sannarlega verið mikið halltu mér slepptu mér í þessari umræðu undafarið. Hefur maður margoft heyrt frasana gripna á lofti og því miður oft lítil innistæða fyrir fullyrðingunum þegar kafað er dýpra í skoðanir fólks.

[Guðmundur Ragnar Björnsson, 31.3.2007 kl. 13:24]

Góð grein Jón. Vissi ekki að þú værir líka góður penni.